İsmail Hakkı Küpçü

İNSANLARI TANRI YARATMASAYDI, MANEVİ EŞİTLİK OLUR MUYDU?

İnsanlar arasında fiziksel ve zihinsel eşitlik yoktur. Eğer eşit olsalardı, o zaman insan değil, melek olurlardı. Demek ki, fiziksel ve zihinsel eşitsizlik, insan olmanın temel kuralıdır.

İnsanlar arasındaki eşitlik, manevi açıdandır.

Her insan, doğuştan bakıma muhtaçtır. Her insan, doğuştan masumdur. Tanrı nezdinde, her insan aynıdır. Bazı insanların fakir, bazılarının zengin olmaları, onların Tanrı nezdindeki eşitliğini değiştirmez. Benzer şekilde, bir insanın sultan veya çoban olması, Tanrı’nın onu yargılamasını engellemediği gibi, yargı yöntemini de değiştirmez. Bir insanın erkek veya kadın olması da, Tanrı’nın açısından fark etmez. Her iki cins de manevi olarak eşittir.

Yüce Yaradan’ın, insanlar arasında yaptığı ayrım, insanların kendi hür iradeleriyle oluşturdukları davranışlara paraleldir. Tanrı, kibirli davranan bir zengine iyi gözle bakmamıştır. Buna karşılık, kendisini düzeltmek ve temizlenmek isteyen bir yoksula sevecen yaklaşmıştır.

Abese Suresinin ilk 11 ayetinde bahsedilenler, bizim yukarıdaki düşüncelerimizi teyit etmektedir. Ayetlerde, Hz. Muhammed’in (s.a.v.), zengin ve etkili birisine ilgi gösterip, âmâ yani doğuştan kör olan bir insanı incitmesi eleştirilmektedir. Yüce Yaradan’ın nezdinde her insan manevi açıdan eşittir. Ancak, bu manevi yönlerini öne çıkaran şahıslar, kullanmayan insanlara göre, Tanrı nezdinde daha itibarlıdırlar. Çünkü onlar, Allah’ın kendilerine verdiği özellikleri geliştirmeye çalışmışlardır.

Tanrı nezdinde insanların eşit olduklarının dünyevi göstergelerinden birisi, ibadethanelerdeki durumdur. Bilindiği gibi ibadethanelerde, insanlar arasında ayrım yoktur. Yan yana oturan insanlar, tesadüfen çok zengin veya çok fakir kişiler olabilir. Bu durumu tarafların hiçbiri yadırgamaz. Birlikte ibadet ederler.

Tanrı nezdinde, her insanın haysiyeti, şerefi, şahsiyeti vardır. Çünkü bunları insana veren, zaten Yüce Yaradan’ın bizzat Kendisidir. Tanrı, bu hususlarda her insana eşit yaklaşır. Bu eşit yaklaşım, insanların kendi hür iradeleriyle davranışlarında oluşturdukları farklılıklar sonucu değişmeye başlar.

Allah, insanları fiziksel ve zihinsel olarak farklı özelliklerde yaratmasının sebebini Kur’an’da açıklamaktadır. Zuhruf Suresi 32inci ayette, Yüce Yaradan, birbirimize iş gördürebilmemiz ve böylece toplum düzenini oluşturabilmemiz maksadıyla, insanlara farklı özellikler verdiğini anlatır.

Kimi okuyucular, insanlar arsındaki manevi eşitlik hususunda fikir beyan etmiş bazı düşünürlerin varlığını öne sürerek, eşitliğin sadece Tanrı nezdinde olmadığını ifade edebilirler. Gerçekten de, tarih içerisinde erdem ve ahlâk üzerine güzel fikirler ifade edenler olmuştur. Bilinen en eski dönemden günümüze ulaşan bilgilere göre, bu düşünürlerin en meşhurları Antik Helen devrinde yaşayanlardır.

Bu düşünürlerin eşitlik konusundaki fikirleri ile Tanrı’nınkileri kıyaslarsak, farkı daha iyi anlarız. Sokrates, Aristo, Pisagor ve Platon gibi düşünürler, eşitliği hür insanlar arasında uygulanacak şekilde savunmuşlardır. Köleleri hiç hesaba katmamışlardır. Bilgeler bile, köleleri insan olarak görmemişlerdir. Ayrıca, bu bilgeler son tahlilde, mensubu bulundukları site devletine, ait oldukları topluluğa veya sınıfa sıkı sıkıya bağlı olmuşlar ve kendilerini, dışlarındakilerden üstün görmüşlerdir. Sadece Sokrates, bu fikre saplanmamıştır.

Hâlbuki Yüce Yaradan, kutsal kitaplarında, bütün insanların aynı kökten geldiklerini sürekli vurgulamaktadır. Bu vurgulamanın sıkça olmasının sebebi, insanların eşit olduklarını bize anlatmaktır.

Kökleri konusunda eşit olan insanlar, Tanrı nezdinde ölüm hususunda da eşittir. Her insan ölümlüdür. Allah’ın elçileri bile ölümlüdür. Hiç kimseye ayrıcalık yoktur.

Kutsal kitaplara bakılınca, Tanrı’nın bütün insanlardan benzer şeyleri yapmalarını istediği anlaşılmaktadır. Farklı olarak, sadece zenginlerden ilave isteklerde bulunulmuştur. Zenginlerden sadaka vermeleri, mallarını fakirlere dağıtmaları istenilmiştir. Bu açıdan bakılınca, zenginlerle fakirlerin, Tanrı nezdinde eşit olmadığı izlenimine kapılmak mümkündür. Ama gerçek böyle değildir.

Böyle olmamasının birinci sebebi, kutsal kitaplara göre mülk, insanların değil, Tanrı’nındır. Dolayısıyla zenginler, Yüce Yaradan’ın emanetçileridir. İkinci nedeni ise, sadaka vermek, kutsal kitaplara göre, sadece zenginlere mahsus olarak görülmemiştir. Güleryüzlü bir davranış, yaşlı bir insana veya çocuğa yolda yürürken yardımcı olmak gibi hususlar, sadaka olarak değerlendirilmiştir. Böylece, sadaka konusunda da insanlar eşitlenmiştir.

Diğer taraftan hümanizm anlayışı da, Tanrı’nın insanlara karşı eşit bakışı ile kıyaslandığında çok sönük kalır. Bilindiği gibi hümanizm, insanı merkeze alır. İnsanın Tanrı ile ilişkisiyle ilgilenmez. Amacı, insana özgürlüğünün değerini anlatmaktır. Aslında bunu yaparken bile, bu özgürlüğü insana verenin Tanrı olduğunu, dolaylı olarak onaylamaktadır.

Hümanizm, insanın ihtiyaçlarını karşılayabilmesini arzular. İnsanın gelişimini hedefler. Daha güzel bir dünya ve daha güzel bir hayattan bahseder. Fakat bu güzel hedeflere ulaşmak için takip ettiği yol, materyalist anlayışla örtüşmektedir. İnsanı, üreten ve tüketen bir konuma indirger. Böylece insanı, duygusal robotlar durumuna düşürür.

Hümanizmin bir başka kolu, tam anlamıyla ateisttir. Bunların en önemli isteği, malların, insanların ihtiyaçlarına göre eşit dağılmasıdır. İnsanları, bu şekilde eşitlemeye çalışırlar. Bu tip eşitlemenin sonu, tek tip insan oluşturmaktır.

Daha ayrıntılı irdelendiği takdirde, hümanizmin hatası net olarak ortaya çıkmaktadır. Hümanizm, insanların şahsiyetlerini hiçe sayarak onları kişiliksizleştirmektedir. Belki yapmak istedikleri bu değildir. Fakat sonuç buraya gitmektedir.

Görüldüğü gibi, en meşhur düşünürler veya en güzel olarak nitelenen fikir akımları, insanlara eşit bakamamaktadır. İnsanlara insanca yaklaşamamaktadır. Bunun temel sebebi gayet basittir. Her insan benlik duygusuna sahiptir. Düşüncelerinde tarafsız olması çok zordur. Düşüncelerinde tarafsız olsalar bile, davranışlarında olamamaktadırlar. Bu gerçeği anlatan güzel bir veciz söz vardır: “Akıllar pazara çıkarılmış. Her insan kendi aklını almış.”

Hiçbir kimse, zekâ seviyesi tam notun üzerinde olsa bile, Yüce Yaradan’ın akıl seviyesine ulaşamayacağına göre, bütün fikirler, Tanrı’nın düşünceleri karşısında rekabet edemez.

İNSANLARDAKİ ÖZGÜRLÜK, TANRININ VARLIĞININ DELİLİ MİDİR?

Yazının başlığındaki sorunun cevabını doğru bir şekilde verebilmemiz için, kendimize bazı sorular sorup, cevaplarını irdelemek gerekir. Önce sorulardan aklımıza hemen gelenleri soralım, sonra cevaplarını kısa bir şekilde bulmaya çalışalım.

İlk olarak; Tanrı’dan başka kim özgür bir varlık yaratabilirdi sorusu ile başlayalım.

İkinci olarak; özgürlük, evrimsel bir gelişmenin bir sonucu olabilir mi sorusunu sorabiliriz.

Üçüncü olarak; özgürlük ile madde veya ürün, biri diğerini doğuran paralel bir kavram mıdır, yoksa birbirine zıt bir kavram mıdır sorusu ile devam edebiliriz.

Dördüncü olarak; şahsiyet önceden kurgulanabilir mi, yani yapılacak bir sanat eserinin veya insanın şahsiyeti, önceden kurgulanabilir mi? Cevabımız kurgulanır şeklinde olursa, bir başka soru gündeme gelecektir. Bir eser yaratılırken onun önceden kurgulanması, özgürlük ile bağdaşır mı?

Bu konu üzerine düşünecek okuyucularımızın, bizden daha fazla soru oluşturacaklarına inanıyoruz. Her bir okuyucumuz, kendi soracakları sorulara, kendileri cevap arayabilirler. Biz bu makalemizde, yukarıda sorduğumuz sorulara cevap aramakla yetineceğiz.

Bilindiği gibi, bilimdeki hızlı gelişmeler, insanımsı robotların yapılmasını mümkün kılacak yönde ilerlemektedir. Yapay zekâ hususunda da ciddi ilerlemeler kaydedilmektedir.

Ancak hiç kimse, insanların, kendi verecekleri komutları uygulamak yerine özgür düşünüp hareket edecek robotlar oluşturmaya çalışacaklarını iddia edemez. İnsanlar, her yönden kendilerine bağlı olan insanımsı makineler yapmak isteyeceklerdir. Aksine bir uğraş, insanın, kendi eliyle kendisine düşman oluşturması anlamına gelir. Fakir veya zengin, dahi veya değil, hiçbir insan, kendisine düşman olma ihtimali olan robotları üretmek istemez. Devletler ise, hiç istemez.

Çünkü insanların güçleri ve imkânları sınırlıdır. Bu kendisini en büyük olarak düşünen insan veya devlet için de geçerlidir. İmkânları sınırlı olan hiçbir güç, kendisine düşman olabilecek bir üretim yapmaz. Böyle bir robot için uğraşacak olanın ahmak veya deli olması gerekir. Onların da böyle bir robot yaratmaya güçleri ve akılları yetmez.

O halde, birisinin, özgür bir varlık yaratabilmesi için, gücünün de imkânlarının da sınırsız olması gerekir. Dolayısıyla, yarattığı mahlûk kendisine düşman olsa bile, kendisine hiçbir zarar verememelidir.

Eğer birisi, yarattıklarından çekinmeyecek kadar sınırsız güce ve imkâna sahipse, o Tanrı olmayı hak etmiş demektir.

İkinci sorumuza cevap arayalım. Eğer özgürlük, evrimsel gelişmenin bir sonucu olsaydı, insanlardan başka bazı hayvanların da özgür olmaları gerekirdi.

Diğer taraftan, tarihte yaşamış bazı insan (homo) türlerinden bahsedilir. Kimi araştırmacılar, bu türlerin altı tane olduğundan bahseder. Kimisi ise, otuz çeşit civarında olduklarını söyler. Fakat hepsinin ortak noktası, bu türlerin yok olduğudur. Son tür olan ve zeki insan (homo sapiens) denilen bizim atalarımızın ayakta kalmayı başardıklarını anlatırlar. Ayakta kalmanın sebebi olarak, “atanın yerini alma” teorisini söylerler. Yeni türler ortama daha iyi uyum sağladıkları için ayakta kalmıştır derler.

Bu “uyum ve ayakta kalma” savunmaların tartışması başka bir makale konusudur. Biz burada bizim sorumuzla bağlantısını ele alacağız. Bütün homo türleri için, giderek beyinleri gelişmiş ve zekâları artmıştır denilmektedir. Bizden önce oldukları söylenen Homo Neanderthal türünün hem konuştuğu hem de dilleri geliştirdiği ifade edilir. Bu türün ve önceki homo türlerinin özgür olup olmadığı hususunda henüz bir teori oluşturulmamıştır. Dolayısıyla, evrimin özgürlük üzerindeki etkisi hakkında bir fikir yürütülemez.

Eğer bizim atalarımız, çok daha zeki oldukları için özgür oldularsa, akla gelecek soru, zekâ ile özgürlüğün arasında doğru orantı olup olmadığıdır. Bu soruya cevap verebilmek için, yüz küsur bin yıldır var olan atalarımızdan –en azından devam ettiği söylenen evrim sonucu- daha zeki olması gereken günümüzdeki insanların tavırlarına bakalım.

Günümüzdeki zeki insanların çok büyük çoğunluğunun, menfaatleri uğruna özgürlüklerini terk ettiklerini yaşayarak görüyoruz. Bu hususta örnek vermeye gerek görmüyoruz. Her okuyucumuz çevresine ve bazıları da kendilerine baktıklarında, bu gerçeği göreceklerdir. Zaten, dünyadaki siyasi yöneticilerin çoğunluğunun, ülkelerinin ortalamasının altında zekâya sahip olmaları, tek başına yeterli bir göstergedir.

Dolayısıyla özgürlük ile zekâ farklı şeylerdir. Özgürlük sonucu elde edilen şahsiyet, zekâ ile elde edilemez.

Üçüncü sorudaki, oluşturulan bir ürün ile özgürlük arasındaki bağlantıyı irdeleyelim. Ürün, bir(ler)i tarafından tasarlanan bir nesnedir. Dolayısıyla bütün özellikleri, tamamen üretene bağlıdır. Demek ki, ürün ile özgürlük birbirine paralel değil, birbirine zıt kavramlardır.

Dördüncü soruyu irdelersek, gerek Tanrının yarattığı her bir insana, gerekse insanın yarattığı her bir sanat eserine veya robota başlangıçtan ayrı şahsiyet verilmesi hususu anlamsızdır. Öyle ki, şahsiyetin baştan verilmesi durumunda bu kişilik, şahsiyet olmaktan çıkar, yaratıcının verdiği bir özellik konumuna düşer. Sonradan değiştirilemez. Sonradan değiştirilemeyen bir özellik, özgürlük ile bağdaşmaz ve dolayısıyla şahsiyeti oluşturamaz.

Görüldüğü gibi, özgürlük ve Tanrı birbirinden ayrılmayacak bir ikilidir. Karl Jaspers bu hususta şöyle demiştir: “ Özgürlüğün kesinliği Tanrı’nın varlığını kesin kılıyorsa, o halde özgürlüğü inkâr etmekle Tanrı’yı inkâr etmek arasında bir ilişki vardır.”

AHLÂK ANLAYIŞI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Takdir edileceği gibi, ahlâklı davranmak, insanın şahsi menfaatine zıttır. Bir kişiye ahlâklı bir insan denilebilmesi için, o şahsın kendi çıkarını reddederek, karşısındakilere hizmet etmesi gerekir.

Eğer, hayat sadece bu dünyadan ibaret ise, ahlâklı olmak, en hafif tabiriyle, akılsızlıktır. Diyelim, bir ev yanmaktadır. İçeride de bir insan kalmıştır. Siz ise, o ev ile bir bağınız olmadan, o civardan geçmekte olan birisisiniz. Fakat durumu anlayınca, yanan evin içerisine girerek içerideki insanı kurtarmaya kalkıştınız. Bu yaptığınız hareket, sadece dünya hayatının varlığına inanan birilerine göre, şuursuzluktur. Çünkü içeri girmeniz halinde belki de öleceksiniz. Ölmeseniz bile, içerideki insanı kurtarma ihtimaliniz zayıf. Kurtarsanız bile, yanıp kül olacak bir evde yaşayan insan kuvvetle muhtemel fakir olduğundan, size bir maddi karşılık veremeyecektir.

Dolayısıyla, eğer başka yaşam yoksa ahlâklı davranış beyhude bir çabadan ibarettir. Bu gerçekliğe rağmen, bilinen tarih boyunca, neredeyse her insan ahlâk üzerinde söylemler yapmıştır. Günümüzde; siyasetçilerin, iş adamlarının, yöneticilerin hemen hepsi de ahlâklı olmaktan bahsederler. Hâlbuki yaşayarak öğrendiğimiz şekliyle, bu gurupların çoğu, söylemlerinde samimi değildirler. Söyledikleri ile uyguladıkları neredeyse birbirine zıttır. Yani ikiyüzlüdürler.

Samimiyetsiz ve ikiyüzlü olan böyle insanların bile, ahlâktan bahsetmek mecburiyetinde kalmaları, ahlâkın, insan hayatında çok önemli yerinin olduğunu gösterir.

Maddeci yani menfaatçi bakış açısının da, kendine göre ahlâk anlayışı vardır. Bu konuda verilebilecek güzel bir örnek, Mekke’de varılan “Erdemliler Paktı” yani “Hilful Fudul” anlaşmasıdır. Hz. Muhammed’in de genç bir insan iken katılımıyla yapılan bu anlaşma, Mekkeli kabilelerin ortak menfaatlerini korumayı hedeflemiştir. Bilindiği gibi, Mekke’de bulunan Kâbe o dönemde putlarla dolu idi. Kâbe’yi ziyaret için belli sürelerde çok sayıda insan geliyor ve panayır kuruluyordu. Mekke’nin en önemli geliri, bu ziyaretler ve ticaret idi. Başlayan anarşi, bu gelirin azalmasına yol açıyordu. Fakat bilindiği üzere, bu anlaşma ile sadece menfaatler korunmamıştır. Hem başlayan anarşi önlenmiş, hem de güçsüzler korunmuştur. Anlaşmaya uyulduğu için bütün Mekke kazanmıştır.

İşte, ortak menfaate dayalı bu anlaşmaya uyanlar, ahlâklı insanlar olarak değerlendirilmiştir.

Günümüzdeki bazı siyasetçiler veya iş adamları arasında da, benzer menfaat anlaşmaları yapılmaktadır. Fakat bu anlaşmalardaki ahlâka bakış, Hilful Fudul anlaşmasına göre çok sığdır. Bir örnek verelim. Bir devlet kurumu, bir işi ihale yoluyla yaptırmayı düşünerek ihale açar. İhaleye katılan firmalar, ihale öncesinde kendi aralarında anlaşırlar. İşi bir kişi alabileceğinden, işi alacak firma diğerlerine ihaleye katılma payı olarak bir bedel öder. Ödediği bedeli kendi bütçesinden vermez. İşin teklif fiyatına ekler.  Böylece devlet, yani vatandaş zararlı çıkarken, ihaleye katılma evraklarını hazır etmekten başka bir şey yapmayan bazı şirketler, hiçbir şey yapmadan para kazanır.

İşte, ihaleye katılan firmaların, aralarında yaptıkları anlaşmaya uyarak, vatandaşı zarar ettirip kendilerinin kazanmasını sağlamaları, ahlâklı davranış olarak görülür. Anlaşmaya uymayarak, ihale fiyatını kırıp, devletin kazanmasını sağlamaya kalkışan şirket, ahlâksız olarak görülür.

Veya bu durumun farklı bir tezahürü olarak, devlet içerisinde bazı insanlar gurup oluşturarak, ihaleleri istediklerine ve istedikleri fiyatlara verirler. İhaleleri istediklerine veren bu gurubun mensupları, aralarındaki sözlü anlaşmaya uyarak devleti zarara sokmaya devam ederlerse, o insanlar ahlâklı davranmış olurlar. İçlerinden birisi, aralarındaki anlaşmayı bozarak, devletin çıkarını korumak isterse, ahlâksızlıkla suçlanır.

Dolayısıyla, günümüzdeki menfaat birlikteliklerinin, “Erdemliler Paktı” ile karşılaştırılması durumunda, şimdikilerin güçsüzleri koruma gibi bir amaçları da yoktur.

Demek ki, maddeci düşünce temeliyle hareket eden materyalizmin ahlâkı, halkın anladığı ahlâktan çok farklıdır. Halk, yanan eve girerek, içerideki insanı kurtarmaya çalışanı, akılsız olarak değil, kahraman gibi görür. Materyalizmin ahlâkı ise, halk nezdinde ahlâksızlıktır. Çünkü halkın anlayışına göre, her şeyi yaratan bir Tanrı vardır. Yüce Yaradan, bu dünyanın dışında bir başka hayat daha planlamıştır. Bu dünyada, menfaatleri için değil, ahlâklı olmak için davrananlara, mükâfatlarını, diğer yaşam olan ahirette verecektir.

Halkın bu duygularını bilen insanların bazısı, onları kandırabilmek için, davranışlarının ahlâklı olduğunu vurgular. Ama halka farkettirmeden yaptıkları ise, belki de tam tersidir. Bu açıdan bakılınca, her insan ahlâklı olduğunu vurgulamak için yarışmaktadır. Ancak kimisi gerçekten ahlâklıdır, çoğu ise göstermelik ahlâklıdır.

Bazı insanlardaki -göstermelik de olsa- ahlâk üzerine yapılan bu kelime yarışı, Yüce Yaradan’ın bize anlattığı ahlâk anlayışının gerçekliğini tasdik etmektedir. Tarihe baktığımızda; Firavun, Karun, Nemrut, Neron gibi şahsiyetler, hemen bütün insanlar tarafından dışlanmıştır. Hâlbuki Allah’ın rızasını kazanmaya çalışan azizler, gözünü kırpmadan ölüme atlayan kahramanlar ise, hayırla anılmaktadır. Tarih boyunca hep aynı kalan bu bakış, Allah’ın bize öğütlediği ahlâkın ve ikinci bir hayatın varlığının gerçekliğinin bir başka göstergesidir.

Başta, siyasiler, iş adamları ve yöneticiler olmak üzere hepimiz, Yüce Yaradan’ın oluşturduğu ahlâk mahkemesinden kaçış olmadığını anladıkça, mahkemeden önce Onun rahmetine sığınmaya çalıştıkça, hayatımızın daha anlamlı ve huzurlu olduğunu göreceğiz.

Allah’ım, Senin peygamberlerinin, azizlerin, kahramanların ahlâklarıyla ahlâklanabilmemiz için, bizlere zihin açıklığı ver, irade gücü ver, mücadele azmi ver.

Senin her şeye gücün yeter.

İNSANLARIN İÇ DÜNYALARI ÜZERİNE

İnsan, iki farklı yapıyı aynı anda gösteren tek varlıktır. Bu durumun sebebi, insanın yaratılışındaki hayvani yapıdır. Bilime göre insan, zeki ve konuşan bir hayvandır. Dinlere göre ise, şahsiyetli bir hayvandır.

Bilim, insana bakarken onu, dokulardan ve sıvılardan oluşan kimyasal ve biyolojik fabrika gibi görür. Bilime göre insan, çok karmaşık ama harikulade fizyolojik varlıktır. O dokularını beslemek, sıvılarını salgılamak, kendi yaptığı aletleri ve makineleri çalıştırmak için sürekli tüketmek zorundadır.

İnsana sadece bu açıdan bakılınca, insan güçsüzdür. Sadece bedeninin ihtiyaçlarını karşılamaya çalıştığı için sıkça hata yapan biyolojik bir makinedir.

Eğer bilime göre insan bu ise, şairleri, ressamları, müzisyenleri, kahramanları, azizleri nasıl tanımlayacağız* Birbirimizi ikaz ederken, “biraz insan ol” dememizi nasıl yorumlayacağız?

Picasso’nun, Raphael’in, Hafız Mehmet Siyahkalem’in resimlerini yapan organı olarak “elini” mi göstereceğiz? 35 yıllık ömrüne 600 den fazla şaheser müzik eseri sığdıran Mozart’ın bu eserlerini kulağını kullanarak yazdığını mı söyleyeceğiz? Eğer böyle söylersek, en güzel eserlerini kulağı sağır olduktan sonra veren Beethoven’i nasıl anlatacağız?

Yunanlıların millet olmasında etkili olan Homer’in şiirlerini nasıl açıklayacağız. Shakespeare, Goethe gibi şairlerin insanları halen cezbeden duyguları için ne diyeceğiz? Türklerin muhteşem anlamlı İstiklâl Marşını 48 saat içerisinde ve on kıta olarak yazan Mehmet Akif Ersoy’u, dokular ve sıvılardan oluşan fizyolojik bir makine olarak mı anlatacağız?

Yukarıda saydığımız insanları incelediğimizde, her bir insanın ayrı bir şahsiyeti olduğunu görürüz. Bu insanların ayrı bir kişiliğinin olması ancak, farklı iç dünyalarının, yani ruhlarının varlığına bağlıdır. Şairlerin, ressamların, müzisyenlerin, kahramanların, azizlerin davranışlarını ve yorumlarını etkileyen unsur, ruhlarıdır.

Ruh, her insanda vardır. Ancak, insanların çoğunun, davranışlarını ve kararlarını yönlendiren unsur, hormonlarıdır. Vücutlarındaki dokuların ve sıvıların yönlendirmesinden kurtuldukça, ruhun yönetimi devreye girer.

Ruh devreye girdiği zaman, aynı insan, kendisini bambaşka biri olarak hissetmeye başlar. Hormonları tarafından yönetildiği için bedeninin ve nefsinin ihtiyaçlarını karşılamaktan başka bir şey düşünmeyen bir insan, iç dünyasında değişim olduğunda, ruhen yükselmeye başladığını anlar.

Bir insanın nefsinin yönlendirmesiyle ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için, başka insanların hakkını yemesi ve onlara kötülük yapması gerekir. Yaptığı kötülükler, onun için sıradan bir vakadır. Çoğunun farkında bile değildir. Yaptığı kötülüğün farkına varan bir insanın ruhu, yaptıkları kötülük yüzünden acı çeken insanların ruhlarından daha mutsuz hale gelir. Kötülük yaptıklarından daha çok acı çekmeye başlar. Çünkü hayvani ihtiyaçlarını karşılarken yaptıklarının sonucunun, boş olduğunu anlamıştır.

Nefsini tatmin ederken çok büyük paralar ödediği insanların, aslında kendisine düşman hale geldiklerini, daha çok para veren birileri çıktığında anlamıştır. Çok parası olduğu için fazlasıyla yediği yiyeceklerin ve içeceklerin, sonunda vücuduna zarar verdiklerini, ilaç kullanmaya başladığında görmüştür. İlaç kullandıkça, doktorun yasakladığı şeylerin arttığını görerek sinirleri gerilmiştir. Bilhassa çok büyük zenginler, kazandıkları paranın belki de binde birini bile kendilerinin yemediğini, çevresindekilerin yediğini görmenin acısıyla kıvranmıştır. Eğer bu zengin şahıs, güvenlik çemberi içerisinde yaşıyorsa, hiçbir yiyeceği ve içeceği korumaları tatmadan yiyememiştir. Dolayısıyla, tıpkı evlerdeki yemek artıklarını yiyen kedi ve köpeklerin başına gelen gibi, hep korumalarının artıklarını yiyip içtiğini fark etmenin kızgınlığı ile mutsuzluğu daha çok artmıştır.

Yediklerinin vücuduna zarar vermenin ötesinde, bedeninde kalmadığını gören, aldığı nefesi bile içerisinde tutamayıp vermek zorunda kaldığını farkeden bir insan için, hormonları tarafından yönetilmek kadar zül gelecek bir durum olamaz.

Diğer taraftan, iyilik yapan insanların bazılarının ruhu, iyilik yaptıkları insanlarınkinden daha mutludur. Bu kişi, “mutlu olmanın en kestirme yolu, başkasını mutlu etmektir” sözünün anlamını yaşayarak görmüştür. Hâlbuki hormonları tarafından yönetilen insan mutlu olmak için, bilim adamlarını dinleyerek, başkasına vermeden kendisi çikolata yiyerek, mutluluk hormonunun salgılanmasını bekler.

Ruhen yükselen bir insan, bir süre sonra hem iç huzura kavuştuğunu, hem de bedenen sağlığının düzelmeye başladığını fark etmiştir. Bazı hastalıkları olan bir insanın, şehir hayatından ayrılıp tabiatın içerisinde yeşillikler arasında yaşamaya başlayınca sağlığına kavuşmasının önemli bir nedeni, hormonlarının yönetiminden kurtularak mutlu olmasıdır.

Dolayısıyla, şahsiyetli bir insan olmaya çalışmalıyız. Bunun yolu –mümkün olduğunca- insanın ilâhi yönü olan ruhu tarafından yönetilmektir. Hz. İsa, Havarilerden Petro’yu, “sen insani olandan bahsediyorsun” diyerek uyarmıştır. Biz de, insanların hormonları tarafından yönetilmelerini azaltmak için onlara yardımcı olmalıyız. Oluşturacağımız güzel örnekler sayesinde, onların iç dünyalarındaki -çoğu insanın farkedemediği- mutsuzluktan kurtulup, huzur bulmalarına vesile olmaya çalışmalıyız. Böylece, o insanların çoğunun iç dünyalarındaki güzelliğin öne çıktığını görerek, bizler de daha mutlu oluruz.