İsmail Hakkı Küpçü

HZ. MUHAMMED’İN PEYGAMBERLİĞİNE İTİRAZLAR ÜZERİNE

Son peygamber olan Hz. Muhammed’in peygamberliğine itirazlar, daha çok, Yahudiler ve Hıristiyanlardan gelmiştir. Onların itirazlarının temelinde, kendi peygamberlerinden başkasını tanımama anlayışının olduğu şüphesini taşıyoruz. Nasıl, Yahudiler, Hz. İsa’yı -kendisi de bir İsrailoğlu olmasına rağmen- kabul etmeyerek itiraz ettilerse, Hıristiyanlar da Hz. İsa’dan başkasına itiraz etmişlerdir. Ancak, her iki taraf da, Hz. Muhammed’in peygamberliğine karşı çıkarlarken, doğrudan ret eden durumuna düşmemek için, bazı sebepler ileri sürmüşlerdir. Bu yazımızda, itiraz edilirken gösterilen sebeplerin içerisinden daha yaygın olanlarını, ele almaya çalışacağız.

İtirazlardan birisi, Hz. Muhammed’in, anlattıklarının bilgilerini, kervan ticareti sırasında tanıştığı bir papazdan öğrendiği şeklindedir. Bu söylemi, genellikle Hıristiyanlar yapmaktadır. Fakat bazen Yahudiler de, aynı şeyi iddia etmektedirler. Benzer iddiayı dile getiren Yahudiler, kendi fikirlerinin güçlü olduğunu vurgulamak için, Hıristiyanların söylemlerine ilave olarak, bahsedilen papazın da, bu bilgileri bir hahamdan aldığını savunmaktadırlar.

Bilindiği gibi, Hz. Muhammed peygamber olarak ortaya çıkışından önce, okuma yazma bilmemektedir. Dolayısıyla papazın söylediklerini bir yerlere kaydedemeyeceğinden, yıllarca aklında tutması gerekir. Papazdan, bir görüşmede öğrendiklerini, yıllarca aklında tutan bir insan, 6236 ayeti nasıl bir araya getirebilir? Hem de birbiriyle çelişki olmamasını nasıl sağlayabilir? Hz. Muhammed, papaz ile bir görüşmesinden bu kadar bilgi ortaya koyabiliyorsa, papazın çok daha fazla bilmesi gerekir. Bu durumda papazın kendisi neden peygamberlik iddia etmemiştir? Diyelim ki, peygamberlik iddia ederse, Hz. İsa’ya karşı yanlış yapmış olacağını düşünmüştür. Peki, böylesine bilgili bir papazı, tarih, niye tanımıyor?

Hz. Muhammed’in peygamberliğine bu şekilde yapılan itiraz, 1400 yıl öncesindeki cahil toplumda belki biraz taraftar bulabilirdi. Fakat günümüzde taraftar bulması mümkün değildir. Günümüz biliminin tespit ettiği bilgilerle, yaklaşık 1400 yıl önce söylenenler karşılaştırıldığında, tıpatıp aynı olduğu anlaşılmıştır. Bilhassa, insanın bir damla sudan başlayan oluşumunun evrelerinin anlatımı, günümüz bilgileriyle örtüşmektedir. Uzay ile ilgili bazı bilgiler, uzayın genişlemesi gibi hususlar, günümüzde kabul görmektedir. Acı sulu deniz ile tatlı sulu deniz arasına perde konulduğu ve bu nedenle birbirlerine karışmadığını anlatan ayetler, bugün ispatlanmıştır.

Hz. Muhammed’e yapılan bir diğer itiraz, onun çok zeki insan olduğu, toplumlarda peygamber gelecek beklentisinin varlığını gördüğü ve cemiyeti istediği gibi yönlendirdiği şeklindedir.

Bir insan çok zeki ise ve kervan ticareti ile meşgul ise, ilk yapacağı iş, bu zekâsını zengin olmak için kullanmaktır. Hâlbuki Hz. Muhammed, peygamber olduğunu söylemeye başladıktan sonra, eşi Hz. Hatice’den kaynaklanan zenginliğini de harcamış ve fakir olarak vefat etmiştir.

Hangi zeki insan, zekâsına ilaveten bu kadar muhteşem bilgilere de sahip iken, servetine servet katmak yerine, niye servetini harcar?

Hangi zeki insan, kendisine iddiasından vazgeçmesi karşılığında teklif edilen yüksek servetleri reddeder?

Hangi zeki insan, kendi uydurduğu bir kitapta, kendisini eleştiren, yanlışlarını yüzüne vuran sözleri söyler? Bilhassa, azat ederek evlatlık olarak kabul ettiği, eski kölesi Zeyd’in boşandığı eşi ile evlenmesi hususundaki Ahzab Suresi 37inci ayeti kitabına hangi zeki insan alır?

Ayet: “Hem hatırla o vakti ki, o kendisine Allah’ın nimet verdiği ve senin de ikramda bulunduğun kimseye: ‘Hanımını kendine sıkı tut ve Allah’tan kork’ diyordun da nefsinde Allah’ın açacağı şeyi gizliyordun. İnsanlardan çekiniyordun. Hâlbuki Allah kendisini saymana daha lâyıktı. Sonra Zeyd o kadından ilişiğini kestiği zaman, biz onu sana eş yaptık ki, oğulluklarının ilişkilerini kestikleri hanımlarını nikâhlamada müminlere bir darlık olmasın. Allah’ın emri de yerine getirilmiştir.”

Tek başına bu ayet bile; “Kur’an, Muhammed’in uydurmasıdır” diyenlere, Hz. Muhammed’in, Zeyd’in hanımına olan ilgisini, insanlar bilmiyorken ortaya çıkarması açısından tokat gibi bir cevaptır. Hiç kimse, insanların bilmediği bir kusurunu kendiliğinden ortaya çıkarmaz. Bilhassa zeki bir insan, hiç yapmaz. O hanımla yine evlenir belki, ama bu durumu kimseye fark ettirmez.

Hz. Muhammed ile ilgili bir başka itiraz, menfaat sağlamak için peygamber olduğunu iddia ettiği şeklindedir. Bir önceki iddiaya cevap verirken, maddi menfaat konusunu işlemiştik. Menfaat peşinde koşan bir insan, kendisine teklif edilen maddi menfaatleri kabul etmeyip, niye onlarla savaşa kalkışır?

Bir insan, kendisini karşısındakilerden daha güçlü görürse, savaş kararı alır. Hâlbuki biliyoruz ki, Hz. Muhammed, ilk ortaya çıkıp söylemlerine başladığında, kendisi korunma arayan bir durumdaydı. Amcası Ebu Talip’in koruyuculuğuna sığınmıştı. İlk İslâm şehitleri olan Sümeyye ve Yesir, gözlerinin önünde, toprağa yarı gömülü olarak günlerce işkence gördüler. Onları kurtarmak için hiçbir şey yapamadı. Hâlbuki sahte bir peygamber olsa bile, kendisini dinleyecek insanların devamının gelmesi için, onları kurtarması şarttı. Aksi takdirde, diğer insanlar, korkar ve peşinden gelmezlerdi.

Diğer taraftan, Hz. Muhammed’in yaptığı ilk üç önemli savaş olan Bedir, Uhud ve Hendek muharebelerinde, karşı tarafın askeri gücü, Hz. Muhammed’in topladığının hep üç katı kadar fazla idi. Menfaatini düşünen bir kişi, niye bu kadar güçsüz durumda iken, kendisine yapılan zenginlik tekliflerini kabul etmesin?

Yapılan tekliflerin içerisinde sadece para yoktu. Makam teklifi de vardı. Menfaati peşinde koşan bir insan, niye makam tekliflerini de kabul etmezken, her an ölümle burun buruna yaşasın?

Menfaatini düşünen bir insan, doğduğu yerden kaçabilmek için, neden, yatağına çok sevdiği yeğenini bırakmak durumuna düşsün? Neden, zengin olarak ve hükmeden bir mevkide oturarak rahat yaşamak varken, her türlü tehlikelere göğüs gersin?

Kur’an’ın indiği dönemde, Hz. Muhammed’in peygamberliğine itiraz edecek zemin bulamayan müşrikler, onun akıl hastası olduğunu ve kendince bir hayal dünyası oluşturduğunu söylemişlerdir. Belki de bu tezlerini ortaya atmalarının sebebi, kendisine teklif edilen bütün nimetlere, makamlara sırtını dönmesidir. Eğer daha öncesinde iddia ettikleri gibi zeki ve menfaatini düşünen bir kişi olsaydı, teklifleri hemen kabul etmesi gerekirdi. Böylesine mantıklı teklifleri ret ettiğine göre, akıl hastası olmalıydı.

Şimdi kendimize soralım. Akıl hastası olan bir insan, ilk defa geldiği ve çok az taraftarının olduğu Medine’de (o andaki adı Yesrib), Hıristiyan, Yahudi ve Müslümanları birleştirerek, tarihteki ilk devlet Anayasası denilebilecek, Medine Sözleşmesini nasıl yaptırabilir?

Akıl hastası olan bir insan, hayati tehlikesi olduğu için doğduğu yerden kaçarak geldiği ve tanımadığı bir şehirde, sıfırdan devlet teşkilatını nasıl kurabilir?

O dönemde akıl hastası diye suçlamalarının sebeplerinin bir kısmı, miraca çıktığından bahsetmesi, Cennet tasvirleri yapması gibi konular olabilir. Anlattığı bu gibi olaylara bakılınca, müşriklerin hayal görüyor şeklinde tanımladıkları bu hastalık, günümüzdeki tarifiyle, epilepsi veya şizofrenidir. Bu isimdeki hastalıkların bilinmediği, dolayısıyla ilacının da olmadığı bir dönemde, epilepsi veya şizofreni olan hasta bir insan, 6236 ayeti nasıl oluşturabilir? Diyelim ki, kafasından uydurdu.

Akıl hastası bir insan, binlerce ayeti, çelişkisiz bir şekilde nasıl uydurabilir? Bu kadar çok ayeti, şiirsel bir yapıda nasıl ifade edebilir?

Hz. Muhammed ile ilgili olarak ortaya atılan bu iddiayı temellendirdikleri diğer bazı konulara bakalım. Bunlardan birkaçını yukarıda ifade etmiştik. Bir tanesi, acı suyu olan deniz ile tatlı suyu olan deniz arasında perde olduğu, birbirine karışmadığı hususudur. Bir diğeri, insanın bir damla sudan başlayan serüveninin cenin haline gelişine kadarki safhasının anlatılmasıdır. Bir başkası, gökyüzüne doğru çıktıkça, göğsün daralması anlatımıdır. Bütün bunlar, 1400 yıl öncesi için, çok saçma sapan addedilecek konular olabilir. Bu sebeple, bunları söyleyen Hz. Muhammed’i, akıl hastası olarak nitelemenin, o devirde kısmen de olsa bir mantığı vardır denilebilir.

Fakat günümüzde, bilimin de onayladığı bu hususlar net olarak bilinirken, Hz. Muhammed’in epilepsi veya şizofreni hastası olduğunu iddia etmenin bir mantığı olabilir mi?

İtirazların anlamsızlığını görünce, Yahudi ve Hıristiyanların, kendi peygamberlerinden başkasını kabul etmemek için bu yola başvurdukları net olarak anlaşılıyor. Mekke’deki müşriklerin itirazlarının ise, kendi düzenlerinin bozulmasından korktukları için olduğu görülüyor. Mantıklı olmayan itirazların anlamsızlığı, net bir şekilde kendini gösteriyor.

DÜRÜST SOSYALİST İLE DİNDAR ARASINDAKİ FARKLAR

Bu yazımızda, idealist sosyalistler ile ilâhi kaynaklı dinlerde Yüce Yaradan’ın gösterdiği yolda yürümeye çalışan dindar insanların anlayışları arasındaki farkları irdelemeye çalışacağız. Bilindiği gibi, her gurubun mensupları, genel anlamda üçe ayrılır. Sosyalist geçinenler, sosyalizmden geçinenler, idealist sosyalistler. Veya dindar geçinenler, dinden geçinenler, dindarlar.

İdealist bir sosyalist, eşitlik taraftarıdır. Eşitliği sağlamanın yek yolunun da, Marksizm ile mümkün olacağını düşünür. Marksizm’e göre, insanlar arasındaki eşitliği bozan tek şey, mülkiyettir. Dolayısıyla, mülkiyet şahıslardan alınır ve devlete verilirse, böylece insanlar arasında eşitlik sağlanmış olur.

Görüldüğü gibi, idealist bir sosyalistin eşitlik anlayışı, maddi açıdan eşitliktir.  Eğer, hiç kimse mülk sahibi olamaz ve herkes birbirine yakın kazanç sağlarsa, insanların eşit olacağını düşünür.

Hâlbuki hepimiz biliyoruz ki, insanlar sahip oldukları maddi özellikler açısından eşit değillerdir. Kiminin matematik zekâsı, kiminin sosyal zekâsı daha üstündür. Kimisi kabiliyetli bir sporcudur, ama bu becerisi bile sporun sadece belli dalındadır. Kiminin kulak yapısı, müziğe daha yatkındır. Kiminin sesi daha güzeldir, ama müzik dallarının hepsine uygun değildir. Demek ki, insanlar arasında maddi eşitlik yoktur.

İşte, idealist bir sosyalist, aslında fiziki olarak var olmayan bir eşitliği, sosyalizmin sağlayacağına inandığı için hayalperest bir yapıdadır. Eğer insanlar, idealist sosyalistin düşündüğü eşitlikte olsaydı, acaba toplum düzenini nasıl kurabilirdik? İdealist bir sosyalist, bu soruya cevap aradıkça, anlamsız hayalleri kovaladığını anlama ihtimali artacaktır.

Diğer taraftan ilâhi öğretiye göre, insanlar maddi açıdan eşit değildirler, ama Tanrı nezdinde eşittirler. Yüce Yaradan için, yönetici-yönetilen, zengin-fakir, doktor-çoban gibi ayrımlar yoktur. Tanrı için, her bir kişi, Onun kulu olan insandır ve doğuştan masumdur.

İdealist sosyalist ise, bir taraftan insanların maddi açıdan eşit olduğunu düşünürken, diğer yandan, parti yöneticisi-partili olmayan kişi, amir-memur arasında ayrım yapmaktadır. İnsanları eşitleyeceğim diye uğraşırken, çalışkan ile tembel arasında da eşitlik sağlayarak, hem çalışkan olana hem de topluma haksızlık etmektedir. Eşitliği sağlamaya çalışırken yaptığı bir başka hata da, sınıf mücadelesinden bahsederek, eşitliği kendisinin bozmasıdır.

İlâhi kaynaklı düşüncede, yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, insanların maddi özellikleri eşit görülmez ama dindar bir insanın amacı, ayrım yapmadan, başka insanlara yardımcı olmaktır. Bir dindarın insanlara karşı yardımcı olmaya çalışılırken, onun eşitlik anlayışını bozacak temel unsur, o kişinin dâhil olduğu sınıf veya partili olup olmadığı değildir. Bir dindar için, karşıdaki şahsın, çevresindekilere zararlı olup olmadığı önemlidir. Bir dindar, insanları ezerek zulmedenlerle, insanlara hak ve adaletle davrananlara eşit davranmaz. Zulmeden insan ister zengin ve güçlü olsun, ister kendi yakın çevresinden olsun, dindar bir kişi, ona karşı mücadele eder, haklının hakkını savunur. Çevresindekilere zarar vermiş bir insana bile, onu kazanmak için, umudunu yitirene kadar yardımcı olur.

İdealist bir sosyalistin güzel bir vasfı vardır. O, maddeci bakış açısına sahip olmasına rağmen, bu onun kapitalist ile aynı anlayışta olduğunu göstermez. Çünkü o, bir kapitalist gibi sadece aklıyla düşünmez, kalbi ile de bakmaya çalışır. Dolayısıyla bu yapısıyla, paragöz birinin maddeciliğinden ayrılır, dürüst bir maddeci olur. Sosyalist bir insan, hem tarihteki hem toplum içerisindeki bütün olayları ekonomik temele oturtarak konuya yaklaştığı için, maddeten dürüst olunduğunda insanlığın bütün sorununun çözüleceğini düşünür. Çünkü onun için tek gerçeklik, bu dünyadaki maddi ve ayni hayattır. Dünya hayatına olan bu bakışına rağmen, idealist bir sosyalist, maddi menfaatini, inandığı ülküsü adına feda edebilir.

Bu fedakâr davranışlarına bakınca, idealist sosyalistin manevi bir yönünün olduğu görülür. Ancak, inandığı önderlerinin veya çevresindekilerin dürüst olmayan vicdansız davranışlarını gördüğü zaman, o sosyalistin idealistliği biter. Çünkü onun manevi yönünü oluşturan ülküsü, insanların maddi eşitliğidir. Hâlbuki şimdi, önderlerinin veya çevresindekilerin yolsuz ve soysuz davranışları, onun ülküsünü yerle bir etmiştir. Onlara karşı nasıl mücadele edeceğini şaşırmıştır. Çünkü ülküsünün temeli olan çıkış noktası yok olmuştur. Amaçsız kalmıştır. Psikologlara göre, insanın mücadelesi sırasında, düşünmesi ve ilerlemesi için, hiçbir afet, güvendiği dağlara kar yağmasından daha çökertici değildir. Dolayısıyla, artık idealist bir sosyalist için hayat, neredeyse, durmuştur. Mücadelesini verdiği değerler anlamsızlaşmıştır.

Öte yandan, ilâhi kaynaklı inanca samimiyetle sahip bir kişi, kendisinin ve diğer insanların manevi yönünün olduğunun farkındadır. Kendisini, Yüce Yaradan’ın yeryüzündeki vekil yöneticisi olarak görmektedir. Tek olan Tanrı’nın rızasını kazanabilmek ve Onun Cennetine girebilmek için, dürüst olma gayretindedir. Hak ve adaletle davranmaya çalışır. Eğer, takvaca kendisinden üstün gördüğü önder insanların dürüst olmayan vicdansız davranışlarını görürse, onun için her şey bitmez. Aksine, Allah’ın ipine daha çok sarılması gerektiğini düşünür. Çok değerli gördüğü insanın bile şeytana kanarak hata yapması, onu çok daha dikkatli davranmaya yöneltir. Yüce Yaradan’ın rızasını kazanabilmenin, daha rahmani tavır sergilemekten geçtiğini kavrar ve böylece, hayatı daha bir anlam kazanır.

Meselenin daha net anlaşılabilmesi için, konumuzla bir başka açıdan bağlantılı olan geçmiş bir vakayı nakledeceğim. Son Peygamber Hz. Muhammed, Hakk’ın rahmetine kavuşmuştu. Bu duruma inanamayan insanlar, feveran etmeye başladılar. En dirayetli ve cesur olarak bilinen Hz. Ömer bile, şaşkınlık içerisinde “kim Hz. Muhammed öldü derse, onu kılıcımla cezalandırırım” diyordu. Fakat Hz. Ebubekir, halkın içine girdi ve şöyle seslendi. “Ey insanlar, eğer Hz. Muhammed’e inanıyorduysanız, biliniz ki o öldü. Ama eğer Allah’a inanıyorduysanız, biliniz ki, O daimdir, sonsuzdur.” Bu uyarı üzerine halk toparlandı ve Müslümanların, hem kendi nefisleriyle hem de tanrıtanımazlarla olan mücadeleleri çok seri bir şekilde devam etti.

Demek ki, güvendiği dağlara kar yağan idealist bir sosyalist ile bir dindar, aynı sarsıntıyı yaşamalarına rağmen, aynı sonuca ulaşmazlar. İdealist sosyalistin hayatı anlamsızlaşırken, dindar kişinin hayatı daha da anlamlanabilir.

Elbette, bizim ele aldığımız idealist örneklerden farklı davranan insanlar olacaktır. Bazı sosyalist veya dini yönü olduğu düşünülen insanlar, önderini veya şeyhini, uygunsuz bir pozisyonda gözleriyle görse veya yaptıklarını çok yanlış bulsa bile, “vardır onun bir bildiği” diyerek görmezden gelebilir. Çünkü insanların önemli bir kısmı, düşünmek istemezler. Onların adına düşünenlerin olması, kendilerini rahatlatır. Birçoğu böyle yaparak, sorumluluktan kurtulacağını düşünür. Bir süre böyle devam edince, artık önderleri ne diyorsa ona inanmak zorunda kalır. Sonunda, öyle bir inanç noktasına gelir ki, “bu budur, başkası yoktur” diyerek, diğer bütün fikirleri reddetmeye başlar. Başka düşünceleri batıl sayar. Kendi düşünce kalıbının dışındaki hiçbir fikri kabul etmez. Olayları yorumlarken, gelişmeleri kendi fikirlerine uydurmaya çalışır. Sorulara net cevaplar veremez hale gelir. Dereden tepeden dolaşarak, ipe un sererek cevap vermeye çalışır.

Bu şeklide kalıplaşmış insan; ister sosyalist, ister kapitalist, ister dindar olsun fark etmez, hepsinin dayandığı temel aynıdır. Hepsi için de, “düşünmek veya akıl erdirmek” uygulaması zor olan bir gayrettir. Sosyalist bir kişi, insanın şahsiyetini oluşturanın, ekonomik alt yapı olduğunu iddia eder. İnsanın düşüncelerinin ve iradesinin oluşumunu, doğaya ve ekonomiye bağlar. İnsanın; aklını,  iradesini ve vicdanını, yani aslında insanın kendisini yok sayar. Diğer yandan, akıl erdirmeyen bir din anlatıcısı, kaza ve kader anlayışında, insanın kendi cüzi iradesini yok sayar. Böylece o da, insanı ve dolayısıyla insanın sorumluluğunu göz ardı eder. Hâlbuki ilâhi kaynaklı kutsal kitaplar, insanları, her zaman “düşünmeye, akıl erdirmeye” çağırır.

İdealist bir sosyalist de, insanları “düşünmeye ve akıl erdirmeye” çağırır. Ama ilâhi olanla aradaki fark, düşünmenin dayanacağı temeldir. Sadece maddi temele oturan “akıl erdirmelerin” bizi huzura götürmesi ihtimali, madde ve manayı birlikte değerlendiren akıl erdirmelere göre, çok daha zayıftır. Anlaşılan o ki, idealist bir sosyalist, eğer, kâinatın bir Yüce Yaradan’ı olduğunu ve insanın ilâhi yönünü kavrayabilseydi, kendisinin iyi bir dindar olması ihtimali çok kuvvetli olurdu. Çünkü idealist bir sosyalist, Tanrı’nın gösterdiği yolda yürümeye yatkın bir yapıdadır.

İdealist bir sosyalist için sosyalist toplum, ulaşılması gereken erdemli bir toplumdur. Hâlbuki yukarıdaki açıklamalarımızdan da anlaşılacağı gibi, insanın ilâhi kaynaklı manevi yönünü yok sayıp, sadece maddi eşitlik sağlamaya çalışarak, erdemli bir topluma ulaşmak mümkün görünmüyor. Gerçek anlamda faziletli olmanın dayandığı temel, manevi duygular ve anlayışlardır.

Bazı araştırmacılara göre Marks’ın kendisi, sosyalizmi, sadece bilimsel açıdan ele almaya çalıştı, ama onun takipçileri olan Marksistler, sosyalizmi bir ideoloji olarak gördü. Bize göre, sonuç açısından fark yok. Bu durumda Marks, tarihi olayların tabii gelişiminin insanlığı sosyalizme götüreceğini düşünmüş demektir. Marksistler ise, sosyalizmi, ulaşılması gereken bir sonuç olarak görmüşler ve bu sebeple ideoloji oluşturmuşlardır demektir. Bir başka anlatımla, Marks, sosyalizmi, insanlığın ulaşacağı bir sonuç, Marksistler ise, ulaşılması gereken hedef olarak görmüşlerdir. Fakat gerek Marks, gerekse Marksistler, eşitliğin sadece maddi açıdan sağlanarak, erdemli bir sosyalist toplumun gerçekleşeceğini düşündükleri için, yanılmışlardır.

Bu konuyu “Tito’dan Tarihi İtiraflar” makalemizde verdiğimiz, Mareşal Tito’nun şu sözleriyle noktalayalım:

“Yoldaşlarım, sizlere açık bir kalple itirafta bulunmak istiyorum:

Ben öldükten sonra toprak olacaksam, diriliş, ceza veya mükâfat yoksa benim yaptığım mücadelenin değeri nedir söyleyin bana? Ha yoldaşlarımın kalbine gömülecekmişim veya alkışlanacakmışım neye yarar?

Ben mahvolduktan sonra, beni alkışlayanların takdir sesleri, kabirde vücudumu parçalayan yılan ve çıyanları insafa getirir mi? Söyleyin bu gidiş nereye? Bunun izahını Marks, Engels, Lenin yapamıyor.

İtiraf etmek zorundayım;

Ben Tanrı’ya, peygambere ve ahirete inanıyorum artık. Dinsizlik bir çare değil. Düşünün, şu kâinatın bir Yaratıcısı, şu muhteşem sistemin bir kanun koruyucusu olmalıdır…

Mazlumca gidenlerle, zalimce gidenlerin hesaplaşma yeri olmalıdır. Hakkını alamadan, cezasını görmeden gidiyorlar. Böyle keşmekeş olamaz. Ben bunu vicdanen hissediyorum. Öyle ki, milyonlarca suçsuz insanlara yaptığımız eza ve zulümler, şu anda boğazıma düğümlenmiş bir vaziyette…

Onların ahlarına kulak verecek bir merci olmalı… Yoksa insan teselliyi neren bulacak? Bunların bir açıklaması olmalı…

Marks bu mevzuda halt işlemiş. Uyuşturmuş beynimizi.”

Mareşal Tito da, tıpkı meşhur ateist filozof Antony Flew’un son dönemlerinde “Yanılmışım, Tanrı Varmış” adlı eser yazdığı gibi, sorgulama yapınca hakikatleri görmeye başlamış.

Allah’ım, Senin kâinattaki delillerini ve gönderdiğin ayetlerini anlayabilecek sorgulamalar yapabilmeleri için, insanlara zihin açıklığı ver.

MARKS, TEORİSİNİ SAVUNMAK İÇİN NELERİ SUÇLADI

İnsanların çoğu, hatalı bir şey yaptıkları söylenildiğinde, kendilerini savunurken itiraz edilen fikirlerini anlatmazlar, kendilerini ikaz edeni suçlarlar. Bu anlayışı, günümüz siyasetçilerinin çoğunda görmemiz mümkündür.

Diyelim ki bir siyasetçi, rakibinin bir uygulamasını veya sözünü eleştirdi.  Normal şartlarda tenkit edilen kişiden beklenen, yaptığı uygulamayı haklı çıkaracak gerekçeleri, mantıklı bir şekilde anlatmaktır. Ama maalesef çoğunlukla böyle olmamaktadır.

Tenkide uğrayan politikacıların çoğunluğu, kendi uygulamasını savunmayı bırakıp, karşı siyasetçinin başka bir yönünü eleştirerek cevap vermektedir. Eğer, kendisini eleştiren kişinin o sırada yaptığı dişe dokunur bir hatasını bulamazsa, onun bağlı olduğu guruptan birilerinin hatalarını bulup onları öne sürmektedir. Onu da bulamazsa, rakibi olan gurubun geçmiş tarihlerdeki, belki de vefat etmiş temsilcilerinin yaptıkları bazı hataları bulur çıkarmaktadır. Ortaya çıkardığı bu yanlışların da, gerçekte öyle olmasına bakmamaktadır. Kendi anlayışına göre hatalı olması yeterlidir. Böylece “senin tencerenin dibi daha kara” diyerek, toplumun dikkatini rakiplerinin geçmişteki hatalarına yönlendirmeye çalışır. Dolayısıyla, kendi hatasının tartışılmasını engellemeye çalışır.

Benzer anlayış, bazı filozof, ekonomist ve sosyolog gibi insanlarda da görülmektedir. Söylediği bir fikri tenkit edilen bir sosyolog, hemen eleştirenin savunduğu teorinin hatalarını sıralamaya başlamaktadır. Benzer durum, bütün dinlerdeki mezhepler ve tarikatlar arasında da geçerlidir.

Sosyal hadiselerde tek doğru şudur denilemeyeceğini, daha fazla insana faydalı daha az insana zararlı yöntemlerin olduğunu, hemen hepimiz, yaşadıklarımızın sonunda kabul etmişizdir. Aynı durum, ekonomi, tarih gibi konular için de geçerlidir. Günlük geçimi peşinde mücadele vermekten yorulmuş bir insan bile bu gerçeği görürken, teori oluşturacak kadar bilgi sahibi olan insanların veya devleti yönetmeye talip kişilerin bilmemesi beklenemez.

Peki, gerçeği bildikleri halde, insanlar neden kendi fikirlerini savunmak yerine karşı tarafı suçlarlar? Muhtemelen, kendi fikirlerinin tek doğru gibi görünmesi için böyle yapmaktadırlar. Kendi fikirleri tek doğru olunca, diğer söylemlerin sahipleri batıl hale düşmektedir. Böylece, kendilerinin dışındakiler düşman olarak algılanmaktadır. Düşmanların da, hiçbir sözlerine itibar edilmez. Dolayısıyla -en azından kendi gurubu tarafından- bütün itibar kendisine gösterilir.

Siyasetçisinden din adamına, ekonomistinden filozofuna, amirinden memuruna kadar bütün guruplar bu şekilde tavır alınca, insanlar ve guruplar arasındaki düşmanlık çok keskinleşmektedir. Öyle ki, aynı gurubun bir üyesi, sonradan fikir değiştirdiğinde, önce kendi arkadaşları onu suçlamaktadır. Nitekim 20inci yüz yılın en önde gelen ateist filozoflarından Antony Flew, “Yanılmışım, Tanrı Varmış” isimli bir kitap yazınca, ilk önce kendi arkadaşları aforoz ettiler. Hemen hiçbir arkadaşı, “durun bakalım, söylediklerini bir irdeleyelim” demedi.

Hemen hepimizin sergilediği böyle hatalara, Karl Marks’ın düşmemesi beklenemez. Hattâ, onun daha çok hata yapması beklenir. Çünkü Marks, kapitalizme karşı radikal olarak nitelenebilecek bir teori oluşturdu. Radikal bir kuram oluşturabilmek için, kendi fikirlerini çürütebilecek her türlü fikre karşı, aynı radikallikle karşılık vermek gerekir. Hiçbir radikal teori her yönüyle savunulamayacağından, en uygun yöntemin, diğer anlayışların hatalarını ortaya koymak olacağı açıktır.

Marks’ın teorisinin temeli, sınıf çatışması üzerine idi. Ona göre, bir tarafta zalim kapitalistler, diğer yanda ezilen işçiler vardı. Marks, ezilen işçilerin konum değiştirip, kapitalistlerin yerlerini almalarını istiyordu. Yönetenler, işçiler olmalıydı. Bu durumda, akıllı bir teorisyenin yapacağı iş, sınıf çatışmalarını azaltan veya engelleyen her anlayışı kötülemek olacaktır. Marks da, belki kalpten yapmasa da, diğer anlayışları kötüleme yolunu seçmiştir.

Sınıflar arası çatışmaların önündeki engelin başında, din gelmektedir. Dinin etkisi tek yönlü olmayıp, daha karmaşıktır.

Bir kapitalist ile bir işçi, aynı dini anlayışa, aynı mezhebe veya cemaate bağlı görünümde iseler, bu ikisi arasında menfaat çatışmasının olması ihtimali azalmaktadır. Kilisede veya mescitte yan yana oturan, okunan dualara birlikte “âmin” diyen insanlar arasında düşmanlık oluşması ihtimali, dini yönü ve ortak gurupları olmayan insanlara göre daha azdır. Kilisede İsa Mesih’in çarmıha gerilişine birlikte ağlayan veya Hz. Ali’nin şehit edilişinin acısını hissetmek için kendilerine acı verme işlemini yan yan yapan patron ve işçinin, birbirlerine sınıfsal düşmanlık beslemeleri daha zordur.

Dini yönü olan bir patronun, fakirlere yardımcı olma ihtimali de yabana atılamaz. Patronlarının veya bazı diğer iş sahiplerinin fakirlere yardımcı olduğunu gören işçilerin, sınıf çatışmasına sıcak bakmamaları ihtimali kuvvetlidir. Diğer taraftan, dini duyguları sebebiyle fakirlere yardım eden bir patron, işçilerin haline karşı şefkatle bakmaya başlar. Bu yapıdaki bir patron, işçilerin içerisinden, sadece anarşist ruhlu davrananlara karşı tavır alır. Bu yapıdaki bir iş sahibi, diğer patronların içerisinden de, fakirlere yardım etmeyen kapitalistlere karşı olumsuz bakmaya başlar. Dolayısıyla, işçi ve patronların dini duygularındaki ortaklık, Marks’ın teorisinin iflas etmesine sebep olur.

Marks’a göre, dinin etkisi sadece bununla kalmamaktadır. İlâhi dinlerdeki ahiret inancı da, sınıf çatışmasına engel olmaktadır. Ona göre fakirler ve işçiler, bu dünyada sabırlı olup hallerine şükrederlerse, bunun mükâfatını ahirette alacaklarını düşünmektedirler. Dindeki bu anlayış, ezilenlerin bu dünyadaki çilelerine karşı sabretmelerini sağlamaktadır. Dolayısıyla, ahiret inancına sahip işçilerin başkaldırmaları ve Marks’ın beklediği ihtilali yapmaları ihtimali çok zayıflamaktadır.

Marks’ın sınıflar arası çatışma tezinin önündeki bir başka engel, milliyetçilik anlayışıdır. Patronlarla işçiler aynı toplantılara katılırlar ve milliyetçilik anlayışında ortak tavır alırlarsa, birbirlerine karşı sınıfsal bir mücadele etme ihtimalleri çok zayıflar. Bir patronun, içinde olduğu milliyetçi guruplara yardım yaptığını gören bir işçi, ona kapitalist gözüyle bakmaz. Patronunu, kendinden birisi gibi görür. Benzer ortam, tersi durum için de geçerlidir. Aynı gösteri yürüyüşünde işçilerle yan yana yürüyen milliyetçi bir patron, işçilere düşman olarak bakmaz. Aksine, milliyetçi anlayışta olmayan diğer bazı patronları düşman olarak görebilir.

Görüldüğü gibi, Marks, kendi savunduğu sistemin kabul görmesi için, insanların manevi alandaki anlayışlarına itiraz etmesi gerekir. Marks’ın kendisinin dini duyguları veya milliyetçi bir yönü de olsa, kendi sistemini kabul ettirebilmek için, dini bir afyon, milliyetçiliği insanlığın aleyhine olan, uydurma bir düşünce olarak nitelemesi şarttır.

Bu şart, gerek şarttır, ama yeter şart değildir. Yeter şart için, tarihe bakışın açısının da, kendi kurmaya çalıştığı sisteme uygun olması gerekir. Bu sebeple, tarihi de ekonomi temeline oturtması gerekiyordu. Böylece, “tarih belirlenmiş” bir yapıya bürüneceği için, menfaat mücadeleleri halinde oluşan tarih hakkında, geleceğe yönelik fikir yürütmek kolaylaşacaktı. Dolayısıyla, işçi sınıfı ile kapitalist sınıf arasındaki mücadele kaçınılmaz hale gelecekti. Kaçınılmaz olan bu mücadeleden de, kapitalistlere göre sayıları mukayese edilemeyecek kadar çok olan işçi sınıfının galip çıkması da, tarihi gelişimin normal bir sonucu olacaktı.

Marks, bu sebeple tarihe de bambaşka bir gözle bakılmasının şart olduğunu anlamıştı. Aksi takdirde, kendi teorisinin gerçekleşeceğine, yani, işçilerin devrim yaparak kapitalistleri alt edeceğine inananlar çok az sayıda kalacağından, işçileri harekete geçirmek mümkün olmayacaktı. Marks da bu engelleri kaldırmak için, tarihe bakışı, kendi teorisinin ihtiyacı doğrultusunda oluşturdu.

Marks’ın neden böyle davrandığını tam bilmiyoruz. Belki, önce kapitalizme karşı kendi radikal önerisini oluşturup, daha sonra önündeki engeller için karşı fikir yürütmüş olabilir. Veya din, milliyetçilik ve tarih gibi konularda, gerçekten böyle düşündüğü için, teorisini böyle kurgulamış olabilir. Hangisi doğru olursa olsun, kendi fikrinin işleyişini tartışmaya açmadan, savunduğu sistemdeki aksaklıkları irdelemeden yaptığı radikal önerinin sonucu, insanlık adına çok acı verici bir tecrübe oldu.