KAZANIRKEN VE HARCARKEN DİKKAT EDİLECEKLER
Nisa Suresi 29. Ayet: “Ey inanalar, mallarınızı aranızda batılla yemeyin. Kendi rızanızla yaptığınız ticaret olursa başka. Nefislerinizi de öldürmeyin. Doğrusu Allah size karşı çok merhametlidir.”
Malları batılla yemeyin sözü başka ayetlerde de geçiyor. Ayetteki “Nefislerinizi de öldürmeyin” cümlesine tefsirciler aşağıdaki çeşitli anlamları veriyorlar.
- Allah’ın haram kıldığı fiilleri işleyerek kendinizi öldürmeyin, toplumunuzu mahvetmeyin.
- Kardeşlerinizi, birbirinizi öldürmeyin.
- İntihar etmeyin.
Hâlbuki devamı olan 30. ayet ile Maide Suresi 87. ayet: “Ey inananlar, Allah’ın size helal kıldığı güzel ve temiz şeyleri haram etmeyin. Çünkü Allah sınırı aşanları sevmez.” yani bu üç ayet birlikte değerlendiğinde farklı bir anlam çıkar.
Ayetin muhtemel anlamı, mallarınızı batılla (içki, kumar, fuhuş, gasp, haksızlık vb. şekillerde) yemeyin, ama nefsinize de zulmedip, nefsinizi Allah’ın dünyada verdiği helâl nimetlerden de mahrum etmeyin.
Araf 32. ayet: “De ki: Allah’ın kulları için çıkardığı süsü ve güzel rızkı kim haram etti? De ki O, dünya hayatında insanlarındır, kıyamet günleri de yalnız onlarındır.”
Araf 27. ayet: “Ey Âdemoğulları, her mescide gidişinizde süslerinizi (güzel elbiseler) alın; yiyin, için, fakat israf etmeyin; çünkü O, israf edenleri sevmez.”
Furkan 67. ayet: “Harcadıkları zaman israf etmezler, cimrilik de yapmazlar; (harcamaları) bu ikisinin arasında dengeli olur.”
İsra 26. ayet: “Akrabaya, yoksula ve yolcuya hakkını ver, fakat saçıp savurma.” ve 29. ayet: “Elini boynuna bağlanmış yapma (yani cimri olma), tamamen de açma (savurma) sonra kınanır, hasret içinde kalırsın.”
Yani gereksiz yere malını harcayıp tüketirsen halk seni kınar, saygınlığın kalmaz, başkasına muhtaç olursun.
Allah bizlere iki suçu affetmeyeceğini beyan ediyor. Birincisi Allah’a ortak koşmaktır. İkincisi başkalarının haklarını yemektir.
Nisa Suresi 31. ayet: “Eğer size yasaklanan büyük günahlardan kaçınırsanız, sizin küçük günahlarınızı örteriz ve sizi güzel bir yere sokarız.”
Ayetler hiçbir ek açıklamaya ihtiyaç bırakmayacak kadar açık. Kazanırken mümkün olduğu kadar helâlinden kazanmaya çalışacağız. Kazancımız maaş veya harcırah ise, bunları hak etmeye çalışacağız.
Bizler nefis sahibiyiz. Dolayısıyla çok hassas davranamayız. Bu hususta ölçümüz vicdanımız olmalıdır.
Diğer taraftan harcarken de sorumluluklarımız var. Öncelikle har vurup harman savurmamalıyız. Fakat cimrilik de yapmamalıyız. Yani nefsimizin emrine girmemeliyiz, ama nefsimizi de öldürmemeliyiz. Nefsimizi köreltmeliyiz ki isteklerini sınırlasın.
Kazanırken de, harcarken de başkalarının ve milletimizin haklarını yememeye gayret etmeliyiz.
Allah (her iki yönde de) sınırı aşanları sevmez.