CAHİL İNSANI TANIMLAYAN BAZI ÖZELLİKLERİ
Tarihin Aydınlattığı Gelecek isimli kitabımın sunuş bölümünde aydın ile cahil tanımını yapmıştım. Cahilin sadece okumamış insan olarak tanımlanmasının yanlışlığını vurgulamıştım. Cahil insanı, kendisinde bilgi eksikliği olmadığını zanneden kişi olarak tanımlamıştım.
Bu yazımızda cahil insanların bazı genel özelliklerini ele alacağız. Böylece, kendimiz ve çevremizdeki insanlar hakkında daha gerçeğe yakın karar verme imkânına erişebiliriz.
Cahil bir insanın en belirgin vasıflarından birisi, sahip olduğu güce güvenir ve onunla övünür. Kimisi, gençliğiyle övünür, kimisi güzelliğiyle veya yakışıklılığıyla. Para sahibi olabilenler de maddi güçleriyle gururlanırlar. Bunlar için hayatta önemli olan, sahip oldukları bu özelliklerdir.
Bir insanın, küçük menfaatlerin peşine düşmesi, onun cahilliğinin göstergelerinden birisidir. Menfaatin boyutu, bulunduğu konuma göre değişir. Kimisi için 5 lira küçük menfaattir, kimisi için 5 milyon lira küçük menfaattir. Nitekim devletin en üst makamlarında iken, itibarını 5 milyon liraya satan bir kişi aslında küçük menfaat peşinde koşuyor demektir.
Cahil insanlar, menfaatlerine uymayan sözlere kulak asmazlar. Burada bahsettiğimiz menfaat her zaman maddi olmayabilir. Cahiller, kendi fikrinin dışında söz söyleyenleri dinlemezler.
Bir dostundan veya yakınından maddi yardım istemek her insanın karşılaşacağı bir durumdur. Bazen istenilen yardımı veren bir dost, yardım alan arkadaşına içinde bulunduğu zor şartlarla ilgili olarak bazı tavsiyelerde bulunabilir. Eğer yardım alan şahıs, dostunun yaptığı tavsiyeleri hiç dinlemek bile istemiyor, dostu, sanki duvara konuşuyormuş durumuna düşüyorsa, yardım isteyen kişi cahil insandır.
Bir insan, başkalarıyla alay ediyorsa, o şahıs cahildir. Eğer alay ediyorken kibirleniyorsa, bir kat daha fazla cahildir.
Bir kişi kendi hatalarını göremeyebilir. Fakat yaptığı yanlışlar, çevresindekilerce kendisine söylendiği halde kendini düzeltmiyorsa, o şahıs cahildir. Eğer düzeltmek istediği halde nasıl düzelteceğini bilmezse, cahilliği katmerlenmiş olur.
Bazı insanlar, yaptıkları hatayı bir şekilde anlarlar. Ya doğrudan kendileri hatalarını görürler ya da çevresindekilerin söylediklerinin sonucunda bu kanaate ulaşırlar. Eğer hatalı olduğunu anlayan bu insan, yanlış yaptığı şahıstan af dilemiyorsa, o kişi cahildir.
Her insan öfkelenebilir. Çünkü hem hayat şartları zorludur, hem de insanların davranışlarının çoğunu önceden tahmin etmek zordur. Dolayısıyla, ben öfkelenmem demek mümkün değildir. Eğer, bir insan öfkelendiğinde tehlikeli oluyorsa, o şahıs cahildir.
Her insan, hayatının bazı anlarında bazı olaylara kızabilir. Bu olayın oluşmasına sebep olan insanlara kızabilir. Eğer, bir insan kızdığı kişilere kin tutuyorsa, o şahıs cahildir.
İnsanlar hayatlarının her anında yeni bir şeyler öğrenirler. Hiçbir insan her şeyi bilemez. Eğer bir insan bilmediği şeylere düşmanlık yapıyorsa, o kişi cahildir.
Bir insan bilmediği konularda ahkâm kesiyorsa, yani çok iyi biliyormuş gibi fikir yürütüyorsa, o şahıs cahildir. Eğer ilkokul mezunu bir insan, “ben onun gibi elli tane mühendisi cebimden çıkarırım” diyor ve kibirleniyorsa, katmerli cahildir.
İnsanlar arasında yapılan sohbetler, hayatın güzelliklerindendir. Karşılıklı fikir alışverişi sağlar ve birbirlerinden yeni şeyler öğrenirler. Eğer, bir insan saatlerce konuşmasına rağmen, söyledikleri incir çekirdeğini doldurmuyorsa, o kişi cahildir.
İnsanlar yalan söyleyebilirler. Bazen şaka için, bazen farkında olmadan, kimi zaman da başka insanları korumak için yalan söyleyenler olabilir. Eğer, bir insan yalanı kendisine yol gösterici yaparsa, o şahıs cahildir.
İnsanların içinde cesaret duygusu vardır. Bu duygunun ortaya çıkış zaman ve şartları kişilere göre değişir. Eğer bir insandaki cesaret hesapsızlığın ve bilgisizliğin sonucu ise, o kişi cahildir.
İnsanlarda önyargı vardır. Eğer bu önyargılı anlayış, bağnazlığa yol açıyorsa, o insan cahildir. Eğer, bağnazlığın sonu, barbarlığa ulaşıyorsa, cahillik katmerlenmiş demektir.
Kur’an, Allah’tan başkasına tapanları cahil olarak niteler. Yüce Yaradan’ın gösterdiği yollara uymayanlar da cahil olarak tanımlanır. Yani Allah’ın tarif ettiği helal yöntemleri bırakıp, nefislerinin peşinde şehvet ve güç arzusuyla koşanlar, emir ve yasakların dışına çıkanlar cahillerdir.
Kur’an’daki cahil kavramı, bizim yukarıda sıraladığımız özelliklerin hemen hepsini kapsamaktadır.
Allah’ım, cahillerden olmamamız için, lütfunla bizlere yardımcı ol, zihin açıklığı ver, irade gücü ver.